Trefwoorden
b-500 Immunologie: immuniteitsleer, specifieke en niet specifieke afweer, immunologische technieken
Doelstellingen
Dit opleidingsonderdeel is in het curriculum opgenomen omdat volgens het KB van 2 juni 1993 de toekomstige medische laboratoriumtechnoloog immunologisch onderzoek op stalen van menselijke (MLT) oorsprong moet kunnen uitvoeren. Immunologie is echter ook belangrijk voor de farmaceutisch-biologisch technoloog die immunologisch onderzoek moet kunnen uitvoeren in het kader van wetenschappelijk onderzoek of op stalen van dierlijke oorsprong. Dit immunologisch onderzoek komt terug in labo’s hematologie, serologie en klinische chemie (MLT) en in diverse onderzoekslaboratoria (FBT).
Immunologie wordt aangeboden op het moment in het curriculum dat de student basiskennis bezit van biologie, anatomie en fysiologie en algemene microbiologie en op het moment dat de student reeds vertrouwd is met de basishandelingen nodig voor het werken in een laboratorium (afwegen, pipetteren, oplossingen en verdunningen maken).
Het doel van dit opleidingsonderdeel is het verwerven van inzicht en het opbouwen van kennis op het vlak van de immuniteitsreactie; het normaal functioneren ervan, de afwijkingen in de immuniteitsreacties die kunnen optreden en de testen die dit moeten opsporen.
Verder is het ook de bedoeling dat de student het verworven inzicht combineert met de basisvaardigheden die vereist zijn in een biomedisch laboratorium: nauwkeurig kunnen werken, veilig en milieubewust kunnen werken, in teamverband kunnen werken, resultaten kwalitatief en semi-kwantitatief en/of kwantitatief kunnen evalueren en verwerken en afwijkende resultaten kunnen herkennen. Dit opleidingsonderdeel stimuleert binnen het geheel van de opleiding de volgende algemene competenties: informatie kunnen opzoeken en bewerken, vermogen tot kritische reflectie, het kunnen uitvoeren van eenvoudige leidinggevende taken, het vermogen tot communiceren van informatie, problemen en oplossingen en de ingesteldheid tot levenslang leren.
Verticale samenhang: Dit opleidingsonderdeel bouwt rechtstreeks voort op de opleidingsonderdelen biologie (opbouw van prokaryote en eukaryote cellen, structuur biomoleculen (vnl. eiwitten en nukleïnezuren), basisgenetica), anatomie en fysiologie (vnl. het lymfevatenstelsel, het bloedvatenstelsel, het beenmerg, de lever, de milt en de nieren) en de algemene microbiologie (ziekteverwekkend vermogen van micro-organismen onderkennen, op een veilige en accurate manier kunnen werken met pipet en micropipet).
Horizontale samenhang: Het is de bedoeling dat de student verbanden legt tussen de immunologie enerzijds en anderzijds de medische bacteriologie, de hematologie, de histologie, de biochemie en de pathologie.
Leerinhoud
Theorie (A-uren):
1. Inleiding: niet specifieke afweer ten opzichte van specifieke afweer
2. De bestanddelen van het bloed en hun plaats in het immuunsysteem
3. Immunohematologie: bloedgroepen en bloedgroepbepalingen
4. Hoe verloopt een immuunrespons ?
5. Immunogenen en antigenen.
6. Immunoglobulines of antilichamenen.
7. Interacties tussen antilichamen en antigenen:
- precipitatiereacties
- agglutinatietechnieken
- complement fixatietesten
- technieken met gelabelde antilichamen (radioactief, fluorimetrisch of enzymatisch gemerkt m.i.v. immunohistochemische kleuringen)
- virusneutralisatietesten
- haemagglutinatie-inhibitietesten
8. Monoklonale antilichamen
9. Het complementsysteem
10. Het Major Histocompatibiliteitscomplex (MHC)
11. De lymfocyten en hun rol in het specifieke immuunantwoord
12. Tumormerkers
13. Overgevoeligheidsreacties
14. Auto-immuunziekten
Practica (B-uren): volgorde en invulling kan variëren naargelang noodzaak (houdbaarheid kits) en aansluiting met andere opleidingsonderdelen
- introductieles + op een juiste en veilige manier leren pipetteren
- ABO bloedgroepbepaling en Resusfactorbepaling volgens de voorwerpglasmethode (agglutinatiereactie), op eigen bloed via vingerprik en met semi-automatische methode (DiaMed)
- bepaling van het secretorfenomeen (indirecte agglutinatiereactie)
- bepaling van irreguliere antilichamen met behulp van een semi-automatische methode (het DiaMed Microtyping ® systeem) (agglutinatie en indirecte Coombs)
- CRP-bepaling (C-reactive Proteïn) via latexagglutinatietest +
- semi-kwantitatieve bepaling in het serum van antilichamen tegen AntiStreptolysine O (ASLO) : stripmethode met voorgecoate testkuipjes (via neutralisatie van de bacteriële enzymatische activiteit door de aanwezige antilichamen in serum)
- semi-kwantitatieve bepaling van antilichamen (in serum) via een hemagglutinatie-inhibitietest vb. bepaling van anti-Rubella antilichamen (RubeHIT®)
- semi-kwantitatieve bepaling van antilichamen in serum via een ELISA test: vb bepaling van anti-Rubella IgG
- semi-kwantitatieve bepaling van antilichamen in serum via een éénstaps competitieve ELISA: vb Enzygnost® syphilis testkit van Dade Behring
- labeling van cellen (witte bloedcellen en cellen uit celcultuur) met fluorescente gemerkte antilichamen gericht tegen membraanmerkers. Deze fluorescent gelabelde cellen worden vervolgens bekeken onder de fluorescentiemicroscoop en geanalyseerd via de flow cytometer
- Opstellen van eigen ELISA protocol
- indien mogelijk bezoek aan biomedisch/research gerichte firma of andere invulling aansluitend bij actualiteit
Begeleide zelfstudie (C-uren):
opzoekingswerk over een hoofdstuk van de cursus vb. een auto-immuunziekte, te verwerken volgens het sjabloon dat ook voor wetenschappelijke documentatie en de eindwerken wordt gebruikt
Begincompetenties
Voor de opleidingsonderdelen biologie en algemene en anorganische chemie moet de student een credit behaald hebben, gedelibereerd zijn of een vrijstelling bekomen hebben op basis van EVK of EVC.
Gewenst: voorkennis van anatomie en fysiologie
Zie ook de volgtijdelijkheidstabel
Eindcompetenties
Specifieke competenties :
1. het verwerven van algemene vakbekwaamheid
Onder meer:
- Kennis en inzicht hebben in het werkingsmechanisme van immunologische reacties en in de principes van testen gesteund op deze immunologische basis.
- Kennis en inzicht hebben in de immuniteitsreactie; het normaal functioneren ervan, de afwijkingen in de immuniteitsreacties die kunnen optreden
2. Immunologisch onderzoek kunnen uitvoeren op stalen van menselijke (en eventueel dierlijke) oorsprong
Onder meer:
- In staat zijn tot het correct uitvoeren van proeven in een biomedisch laboratorium: nauwkeurig kunnen werken, veilig en milieubewust kunnen werken.
- Kennis en inzicht hebben in de immuniteitsreactie de testen die dit moeten opsporen.
Algemene competenties
1. Teamgericht kunnen werken: in staat zijn in team een proef tot een goed einde te brengen
2. Vermogen tot kritische reflectie: resultaten kwalitatief en semi-kwantitatief en/of kwantitatief kunnen evalueren en verwerken en afwijkende resultaten kunnen herkennen
Leermaterialen
::Voor meer informatie, klik hier::
::Voor meer informatie, klik hier::
1. Cursus Immunologie (An Willems) en cursus immunologie oefeningen (Pascale Dooms en An Willems)
2. Handboek: Hematologie, Hoffmann,J.J.M. L., Syntax Media, Arnhem, 2006, ISBN9077423257 (dit handboek is eveneens verplicht aan te kopen voor het OLOD Hematologie)
3. Powerpoint presentatie
4. Video’s en animatiefilmpjes
5. Elektronisch leerplatform Dokeos: daar kunnen de studenten de slides van de lessen, de gebruikte filmpjes en animaties, extra documentatie, en links naar websites terugvinden.
6. Vakliteratuur eventueel te raadplegen in de bibliotheek van het Departement Gezondheidszorg Vesalius:
- Burmester, Sesam atlas van de immunologie, HB uitgevers, 2005
- Murphy K., Travers P. and Walport M, Janeway's Immunobiology seventh edition, Garland science, nov 2007
Internet
Studiekosten
Ongeveer 10 euro voor de cursussen theorie en oefeningen en 55 euro voor het handboek Hematologie (Hoffman). Dit boek is eveneens verplicht aan te kopen voor het OLOD Hematologie
Studiebegeleiding
Mogelijkheid tot vraagstelling tijdens en na elke les of tijdens de practica. De studenten kunnen elkaar ook uitleg geven en begeleiden tijdens het practicum. Via permanente evaluatie (beoordeling van de verslagen, vraagstelling en observatie van de studenten tijdens de praktische oefeningen) kunnen ook tekorten in kennis en/of vaardigheden bijgestuurd worden.
Onderwijsvormen
De theorie wordt aangebracht via interactieve hoorcolleges, waarbij via vraag en antwoord actieve inbreng van de studenten wordt verwacht. Daarnaast wordt een deel van de leerstof door de studenten verworven via begeleide zelfstudie (inzicht/kennis). De studenten dienen informatie op te zoeken en te verwerken in een overzichtelijk document, gebaseerd op het sjabloon dat ook gebruikt wordt voor stage en scriptie. Het onderwerp vormt een uitdieping/actualisatie van een hoofdstuk uit de cursus.
De theorie over testen gebaseerd op immunologische principes wordt aangevuld door documentatie verzameld op een beurs (vb. Medicabeurs in Duitsland, Laborama in België).
De theorie wordt in de practica toegepast via ‘hands on‘ experimenten. De student verwerft hierdoor de basisvaardigheden in verband met immunologische technieken vereist in een medisch of biologisch laboratorium.
De leerstof wordt indien mogelijk aangevuld met een studiebezoek aan een modern, research gerichte firma.
Evaluatievorm
Permanente evaluatie (30 %)
De permanente evaluatie gebeurt
- via de beoordeling van de verslagen (opbouw structuur van het verslag, overzichtelijkheid, volledigheid, interpretatie van het bekomen eindresultaat, reflectie over de methode)
- via beoordeling van attitudes, praktische vaardigheden en competenties tijdens de practica
- via de beoordeling van schriftelijke toets(en). De toetsen in het practicum zijn verplicht; bij afwezigheid dient de student een afspraak te maken met de betrokken lector om ze in te halen!
- via de beoordeling op inhoud en vorm van de opzoekingsopdracht.
Er is geen tweede zittijd mogelijk voor de permanente evaluatie.
Mondeling examen (70 %)
Voor het mondelinge examen krijgen de studenten een schriftelijke voorbereidingstijd voor het beantwoorden van een drietal vragen. Hiertoe horen een tweetal kennis- en inzichtvragen over elementaire begrippen en de werking van het immuunsysteem en afwijkende immuunreacties en een vraag over kennis en inzicht in immunologische technieken, met een link naar de zelf uitgevoerde practica. Vervolgens moeten de studenten hun antwoorden op de vragen mondeling toelichten.
Daarna worden nog mondelinge vragen gesteld, met nadenktijd maar zonder schriftelijke voorbereiding. Hierbij moeten de studenten enkele immunologische bergippen of termen toelichten. Daarnaast wordt een vraag gesteld over een folder (van een vakbeurs zoals Medica en Laborama) met een schema over een immunologische test. De studenten mogen dit even lezen en krijgen er dan vragen over (soort test, principe, doel, werkingsmechanisme).
Tweede zittijd voor het mondeling examen is mogelijk.
OP-leden
Dr. A. Willems
Apr. P. Dooms
|
|
